Okul öncesi dönem, çocuğunuzun
sosyal gelişiminin hız kazandığı bir zaman dilimidir. Nasıl bir kendilik imajı
ve öz-kimlik geliştireceğinin temelleri bu dönemde atılır. Zamanla diğer
insanlarla olan ilişkilerinde gerekli olan sosyal becerileri öğrenir. Peki,
okul öncesi dönemde sosyal beceri eğitimi neden bu kadar gerekli? Çocuğunuzun
psikolojik ve sosyal açıdan ihtiyaçları neler?
Benmerkezci
Düşünce Yapısı
Piaget’in bilişsel gelişim
aşamaları göz önünde bulundurulduğunda, 2 ila 7 yaş arasındaki çocuğunuz “İşlem
Öncesi Dönem” içerisindedir. Benmerkezci düşünme, bu dönemin en temel
özelliklerinden biridir. İşlem öncesi aşamada olan çocuk, benmerkezci düşünme
yapısı nedeniyle zaman zaman hatalı davranışlar gösterebilir. Ancak bu
davranışlarının hatalı olduğunun farkında değildir. Çünkü gelişimsel bir
perspektiften bakıldığında, okul öncesi yaşlarda olan çocuk dünyayı sadece
kendi bakış açısından görür. Başkalarının, özellikle anne-baba, öğretmen,
abla/ağabey gibi otorite figürlerinin ne hissettiklerinin, ne düşündüklerinin muhakemesini
yapamaz. Sadece “kendi istediği şey” olmayınca kızar, huysuzlaşır ve ağlar. Benmerkezci
düşünce yapısının kaçınılmaz bir sonucu olarak, sizin beklentileriniz ile
çocuğunuzun istekleri arasında zorlu çatışmalar ve inatlaşmalar yaşanır. Çocuğunuzun
benmerkezci davranışlarının azalması için sosyal açıdan olgunlaşması
desteklenmelidir.
Çocuğunuzun
Otonomi İhtiyacı
Ericsson ise bu döneme “Otonomiye
Karşı Kuşku ve Utanç” ismini vermiştir. Çocuğunuz ile aranızda yaşadığınız
irade savaşları dönemin kaçınılmaz özelliğidir. Eğer ebeveyn olarak onun yeni
şeyler keşfetmesine izin verirseniz, çocuğunuz sağlıklı bağımsızlık duyguları
geliştirecektir. Ancak onun araştırmasını ve keşfetmesini ketlerseniz
bağımsızlığın kötü bir şey olduğu algısına kapılacak ve utanç hissedecektir. Bu
dönemde, çocuğunuzun bağımsızlık arzusu yeterince tatmin edildiği takdirde
sosyal anlamda oldukça güçlenir. Peki çocuğunuzun otonomi ihtiyacını nasıl
güvenli bir şekilde karşılayabilirsiniz? Çocuğunuzun, sizden bağımsız bir
biçimde kendi başına bir şeyleri başarabileceği, akranlarıyla iletişim
kurabileceği ve güvende hissedebileceği sosyal ortamlara katılımını sağlamanız
bu noktada oldukça gereklidir. Özellikle, akranlarıyla zaman geçirmesi ve grup
oyunlarına katılması onun sosyal izolasyondan kurtulmasına yardımcı olur.
“Bağımsız” bir şekilde keşfetmesine olanak tanır.
Okul
Öncesi Dönemde Sosyal Beceri Eğitimi Neden Gerekli?
Sosyalleşme, kişinin doğası gereği
sosyal bir ortam içerisinde, diğer insanlarla etkileşim kurarak yaşamını
sürdürmesidir. Çocuğunuz da sizin gibi bu sosyal dünyanın bir parçasıdır. İlk
olarak sosyalleşme sürecini anne-babasıyla birlikte yaşar. Ancak anne-baba ve
çocuk olarak yaşadığınız sosyal etkileşimde bir eşitsizlik söz konusudur. Çocuk
otonom değildir, güçsüzdür ve anne-babaya bağımlıdır. Çocuğunuzun yaşı
ilerledikçe kendi yaş grubu ile sosyalleşmeye başlar. İşte sosyal beceri
gelişimi bu aşamada son derece önemlidir.
Araştırmalara göre;
-
Okul öncesi dönemde kazanılan güçlü sosyal
beceriler, çocukların öğrenme süreçlerinde olumlu etki yaratıyor. Çocukların
edebi-kültür, dil ve matematik gibi alanlarda gösterdikleri yeteneklerin de
yine erken yaşta kazandıkları sosyal beceriler ile bağlantılı olduğu
bulunmuştur.
-
Akranlarıyla
oynamak için fazla zaman ayıran çocukların ilkokula başlarken yapılan “okula
hazırlık” testlerinde daha iyi performans gösterdikleri belirlenmiştir.
-
Çocuğun
sınıf ortamında sergilediği pozitif sosyal etkileşimi engelleyen
davranışlarının, öğrenme süreçleri üzerinde negatif bir etkisi vardır. Buna
göre; olumlu sosyal beceri kazanımının, davranış problemleri ile öğrenme
süreçleri arasında ılımlı bir rol oynadığı kanısına varılmıştır.
-
Anaokulu döneminde
kazanılan sosyal becerilerin, zamanla çocukların başarılarında etkili olduğu
tespit edilmiştir.
Erken
Dönemde Sosyal Beceri Gelişimi Desteklenen Çocukların Psikososyal Kazanımları
Nelerdir?
-
Çevresine
uyum sağlayabilme ve akranlarıyla sağlıklı ilişki kurabilme becerisi kazanma
-
Paylaşma,
yardımlaşma, sıra bekleme, gibi olumlu sosyal davranışlar geliştirme
-
Yaşadığı
sorunlar için yaratıcı çözümler bulma ve baş etme yöntemleri üretebilme
-
Duyguları
ile ilgili farkındalık kazanma ve duygularını uygun şekilde ifade edebilme
-
Benmerkezcilikten
uzaklaşıp empati kurabilme ve başkalarının duygularını anlama
-
Sosyal
ve kültürel olarak kabul gören davranışları öğrenme ve sergileme
-
Bağımsızlık
ihtiyacını karşılama, bireysel hedeflerini gerçekleştirme becerisi kazanma
-
Karşılaştığı
farklı sosyal durumlara adapte olma ve olumlu etkileşimi sürdürebilme
-
Topluluk
içinde kendisini etkin bir şekilde ifade edebilme
-
Arkadaşlık
kurabilme, sürdürebilme ve sosyal başarı sağlama
Kaynakça
·
Vitello, V., Williford, P. A.,(2016). Relations between
social skills and language and literacy outcomes among disruptive preschoolers:
Task engagement as a mediator. Early Childhood Research Quarterly, (36)136-144.
·
Wikens, N. D. E., Fabes, R. A., Castle, S., Zhang, L.,
Hanish, L.D., Martin, C.L.,(2014).Playing with others: Head Start children’s peer play
and relations with kindergarten school competence. Early Childhood
Research Quarterly,
29(3)345–356.
·
Shearer,
R.,J., Bell, E.,R, Romero, S.,L.,Carter, T.,M.(2012).Preschool interactive peer play mediates problem behavior and learning
for low-income children. Journal
of Applied Developmental Psychology, 33 (1) 53–65.
·
Hindman,
A.,H., Skibbe, L.,E., Miller, A., Zimmerman, M.(2010).Ecological contexts and early learning:
contributions of child, family, and classroom factors during Head Start, to
literacy and mathematics growth through first grade. Early Childhood Research Quarterly, 25
(2) 235–250.
·
Plotnik, R. (2009). Psikolojiye Giriş (T. Geniş, Çev) İstanbul: Kaknüs.
·
Çetin, F., Bilbay, A. A., Kaymak, D.A.(2003). Araştırmadan Uygulma Çocuklarda Sosyal
Beceriler Grup Eğitimi. İstanbul: Epsilon
Yorumlar
Yorum Gönder