Travma, ruh ve beden bütünlüğüne
yönelik şiddet anlamına gelmektedir. Özellikle çocuklar, yetişkinlere göre
travmatik olaylara daha fazla duyarlıdırlar. Travmadan etkilenme düzeyini
belirleyen ilgili değişkenler; yaş, gelişimsel ve kişisel özellikler, yaşanan
felaketin şiddeti, , önceki travmalar, tehdit, hasar ve kayıplardır. Burada
sözü geçen değişkenler kişinin travmadan etkilenme düzeyini belirlediği gibi,
travma sonrası stres bozukluğu riskini de arttırmaktadır .
Travmanın
Belirtileri Nelerdir?
Afektif
Belirtiler: Korku,
depresyon, öfke
Davranışsal
Belirtiler:
Regresyon, içe kapanma, sağlıklı sosyal ilişkiler kuramama, maladaptif
davranışlar
Bilişsel
Belirtiler: Dünya
güvenilmez düşüncesi, geleceğinin karanlık olduğu inancı, gerçek dışı cevaplar
Travmanın
Çocuklar Üzerinde Etkileri Nelerdir?
-
Dikkatsizlik
-
Karanlıktan
korkma
-
Seslere
karşı duyarlılık
-
Uyumsuzluk
-
Regrese
olma; bebeksi davranışlar
-
Konuşma
sorunları
-
Uyku
ve yeme bozuklukları
-
Travma
içerikli tekrarlayıcı oyunlar
-
Davranış
sorunları
-
Akademik
başarıda düşüş
-
Antisosyal
davranışlar
-
Fobiler
-
Kabus,
gece terörleri
Ebeveynler
İçin Küçük Bir İpucu: Terapötik Cevaplar
Travmaya maruz kalan çocuklar için
ebeveynin tepkileri oldukça önemlidir. Eğer ebeveyn ne kadar bu travmayı çocuğa
başa çıkılamaz bir biçimde yansıtırsa, çocuk o kadar olumsuz etkilenir. Çocuğun
travmaya verdiği anlam çevrenin gösterdiği tepkilerle büyük ölçüde ilişkilidir.
Maruz kalınan travmatik anıyı bir
başkasıyla paylaşmak dünyada anlamlı hissedebilmenin ön koşuludur. Çocuğun
travmayı ebeveynlerine anlatabiliyor olması çok önemlidir. Bundan daha da
önemlisi ise ebeveynin tepkisidir. Ebeveynler terapötik cevapları mutlaka
öğrenmelidirler. Çocuğun duygularını fark etmeli ve yansıtmalıdırlar. Örneğin;
çocuk ağlıyorsa ebeveynler “Evet, üzüldüğünü görüyorum” veya çocuk kızgın bir
şekilde bağırıyorsa ebeveyn “ Şu anda çok öfkelisin” gibi yansıtmalarda bulunmalıdırlar.
Travmaya
Maruz Kalan Çocuklar İçin Sanat Terapisi
Sanat terapisinde, çocuk sanat
yoluyla yaşadığı travma üzerinde hakimiyet kurabilir. Sanat terapisi,
travmatize eden yaşantılardan duygusal sağaltıma doğru giden bir yoldur. Travma
çocukların hayallerini, ideallerini, neşelerini söndürebilir. Ancak hayatta
yaşanmış pek çok kötü yaşam olayının bir geri dönüşü vardır. Zaten insanlarda
doğal olarak bir baş etme mekanizması bulunmaktadır. Bu mekanizmaya sanat
terapisi ile “yaratıcılık” eklenir ve etkin bir biçimde çalışması sağlanır.
İnsanlık tarihinin başından
itibaren sanat ve sağaltım iç içedir. Kabile dansları, duvarlara resimler, özel
semboller vs. Bunlar yüzyıllar öncesine dayanan sanatsal geleneklerdir. Carl
Jung, mandala ve sembollerle sanatı psikoterapide işlevsel olarak kullanmıştır.
Travmatik yaşantılardan bahsederken
beynin broka alanında işlevsellik azalır. Travma kişide bir görsel, koku, renk,
ses vb. olarak mutlaka saklanır. Beden hafızası vardır ve sözel olarak ifade
edilmese de travmalar beden hafızasına kodlanır. Sanat yoluyla travmaları dışsallaştırabilmek
mümkündür. Bu özellikle çocuklar için oldukça geçerlidir. Çocuklar zaten sözel
öncesi dönemden tanıdık oldukları sanat dilini kullanarak travmalarından
arınabilirler. Sanat terapisi süreci içerisinde, öz-güvenleri gelişir, yaratıcı
problem çözme becerileri kazanırlar.
Oyun ve sanat, kişilerin erken
çocukluk dönemlerinde kullandıkları ana dilleridir. Sözel döneme geçmeden önce
çocuklar oyun ve sanat yoluyla iletişim kurarlar. Sanatsal iletişim dilinin
evrensel olduğunu söylemek mümkündür. Yani sanat çocuklarda içsel olarak
vardır. Çocuklar yaşadıkları travmatik olayları yetişkinler gibi sözel olarak
ifade etmekte başarılı olamazlar. Ancak travmanın getirdiği kaygıyı, korkuyu ve
kaosu resim ve renklerler işleyip dışsallaştırabilirler. Travmatik anılarını sanatla
işleyerek duygularını kontrol etme becerisi kazanabilirler. Kontrolü ve seçim
hakkını geri almak onların özgüvenlerini arttırır. Tekrar eden boyama
hareketleri ise onlarda bedensel bir rahatlama yaratır. Yani sanat çocuğa
duygusal katarsis yaşatırken bir yandan da fiziki bir gevşeme sağlar.
Yorumlar
Yorum Gönder